Giriş
Günümüz dijital dünyasında, farklı sistemlerin ve uygulamaların birbiriyle iletişim kurması hayati önem taşır. İşte bu noktada web servisleri devreye girer. Web servisleri, en basit tanımıyla, istemci (örneğin, bir web tarayıcısı veya mobil uygulama) ve sunucu (örneğin, bir web sitesinin barındırıldığı bilgisayar) arasındaki veri alışverişini sağlayan yazılımlardır. Bu iletişim, belirli protokoller aracılığıyla gerçekleşir. Bu protokollerin en yaygın olanları ise HTTP (Hypertext Transfer Protocol) ve HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure)’dir. Bu makalede, web servislerinin temelini oluşturan bu iki protokolün ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve aralarındaki farkları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Ayrıca, basit bir HTTP istek/cevap sürecini örnekleyerek, bu protokollerin iletişimdeki rolünü daha somut bir şekilde anlamaya çalışacağız.
Web Servisleri ve İletişim Protokolleri
Web servisleri, farklı platformlarda ve programlama dillerinde yazılmış uygulamaların birbirleriyle etkileşim kurabilmesini sağlar. Bu etkileşim, genellikle standartlaşmış web protokolleri üzerinden gerçekleşir. Bu protokoller, verinin nasıl biçimlendirileceğini, iletileceğini ve alınacağını belirler. İstemci, sunucuya bir istek (request) gönderir ve sunucu da bu isteğe bir yanıt (response) ile karşılık verir. Bu istek/yanıt döngüsü, web servislerinin temel çalışma prensibidir. Web servisleri, SOAP (Simple Object Access Protocol), REST (Representational State Transfer) gibi farklı mimarilere sahip olabilirler, ancak hepsi temelde HTTP veya HTTPS protokollerini kullanır.
HTTP Protokolü
HTTP, web’in temel iletişim protokolüdür ve “Hypertext Transfer Protocol”ün kısaltmasıdır. Bu protokol, istemci ve sunucu arasındaki veri alışverişinin metin tabanlı olarak gerçekleşmesini sağlar. Yani, veriler şifrelenmeden, açık bir şekilde iletilir. HTTP, 1990’ların başından beri kullanılmaktadır ve web’in yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır. İstemci, sunucuya bir URL (Uniform Resource Locator) aracılığıyla istek gönderir. Bu istek, hangi kaynağın (örneğin, bir HTML sayfası, resim veya video) istendiğini belirtir. Sunucu, isteği alır, işler ve istemciye bir yanıt gönderir. Bu yanıt, istenen kaynağı veya bir hata mesajını içerebilir. HTTP’nin basitliği ve hızı, onu web’in temel taşı yapmıştır, ancak güvenlik açısından bazı eksiklikleri vardır.
HTTPS Protokolü ve SSL/TLS Şifreleme
HTTPS, “Hypertext Transfer Protocol Secure”ün kısaltmasıdır ve HTTP’nin güvenli versiyonudur. HTTPS, HTTP ile aynı temel prensiplere dayanır, ancak veri iletişimini şifreleyerek daha güvenli hale getirir. Bu şifreleme, SSL (Secure Sockets Layer) veya onun daha yeni ve güvenli versiyonu olan TLS (Transport Layer Security) protokolleri aracılığıyla sağlanır. SSL/TLS, istemci ve sunucu arasında güvenli bir bağlantı kurar ve bu bağlantı üzerinden iletilen verileri şifreler. Bu sayede, üçüncü şahısların verilere erişmesi veya değiştirmesi engellenir. HTTPS, özellikle hassas bilgilerin (örneğin, kredi kartı bilgileri, şifreler) iletilmesi gereken durumlarda kritik öneme sahiptir. Bir web sitesinin HTTPS kullandığını, tarayıcının adres çubuğundaki kilit simgesinden ve URL’nin “https://” ile başlamasından anlayabiliriz.
Basit Bir HTTP İstek/Cevap Süreci
HTTP’nin nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için basit bir örnek inceleyelim:
- İstemci İsteği: Bir kullanıcı, web tarayıcısına “www.ornek.com” adresini girer ve Enter tuşuna basar. Tarayıcı, bu adrese bir HTTP isteği gönderir. Bu istek, temel olarak “ornek.com ana sayfasını bana getir” anlamına gelir.
- Sunucu Yanıtı: “www.ornek.com” adresinin barındırıldığı sunucu, bu isteği alır. İsteği işler ve ilgili HTML dosyasını bulur.
- Yanıtın Gönderilmesi: Sunucu, bulduğu HTML dosyasını içeren bir HTTP yanıtını istemciye (tarayıcıya) geri gönderir.
- Sayfanın Görüntülenmesi: Tarayıcı, sunucudan gelen HTML dosyasını alır ve bu dosyayı yorumlayarak web sayfasını kullanıcıya gösterir.
Bu basit örnekte, istemci ve sunucu arasındaki iletişim HTTP protokolü aracılığıyla gerçekleşmiştir. Eğer site HTTPS kullanıyor olsaydı, aynı süreç şifrelenmiş bir bağlantı üzerinden gerçekleşecekti.
Sonuç
Web servisleri, modern internetin işleyişinde kritik bir role sahiptir. İstemci ve sunucu arasındaki veri iletişimini sağlayan bu yazılımlar, HTTP ve HTTPS gibi protokoller aracılığıyla çalışır. HTTP, web’in temel iletişim protokolü olup, verilerin metin tabanlı ve şifrelenmeden iletilmesini sağlar. Basitliği ve hızı sayesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. HTTPS ise HTTP’nin güvenli versiyonudur ve SSL/TLS şifreleme kullanarak veri güvenliğini sağlar. Özellikle hassas bilgilerin iletiminde HTTPS kullanımı zorunludur. Bu makalede, bu iki protokolün temel özelliklerini, çalışma prensiplerini ve aralarındaki farkları inceledik. Ayrıca, basit bir HTTP istek/cevap sürecini örnekleyerek, bu protokollerin iletişimdeki rolünü somutlaştırdık. Sonuç olarak, web servislerinin ve bu servislerin kullandığı protokollerin doğru anlaşılması, web uygulamalarının geliştirilmesi ve güvenliğinin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır.